AI मुलांमधील सामाजिक आणि भावनिक कौशल्ये वाढविण्यात कशी मदत करू शकतो?

शिक्षणात कृत्रिम बुद्धिमत्ता: AIचा वापर प्रत्येक क्षेत्रात केला जात आहे. आज आपण शिक्षणातील AI बद्दल बोलत आहोत. एका सर्वेक्षणानुसार, जगभरातील 70 टक्के नियोक्ते कामावर निर्णय घेताना भावनिक बुद्धिमत्तेला सर्वात महत्त्वाचा घटक मानतात. म्हणूनच शिक्षणामध्ये कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) ची भूमिका अधिकाधिक महत्त्वाची होत आहे, विशेषत: तरुण विद्यार्थ्यांमध्ये या आवश्यक कौशल्यांना प्रोत्साहन देण्यासाठी. तथापि, केवळ 25 टक्के शाळांनी सामाजिक आणि भावनिक शिक्षणाचा (SEL) अभ्यासक्रमात समावेश केला आहे. सहानुभूती, आत्म-नियंत्रण, संघकार्य आणि संवाद ही सामाजिक आणि भावनिक शिक्षण (SEL) कौशल्यांची उदाहरणे आहेत जी वैयक्तिक वाढीसाठी आणि भविष्यातील यशासाठी आवश्यक आहेत. शार्ड सेंटर फॉर इनोव्हेशनचे व्यवस्थापकीय संचालक पंकज कुमार यांच्याशी आम्ही AI मुलांमधील सामाजिक आणि भावनिक कौशल्ये सुधारण्यात कशी मदत करू शकते याबद्दल बोललो.

महाराष्ट्रात राज ठाकरेंची भूमिका बदलली? मुंबईत भाजप आणि शिंदे यांच्यातील तणाव वाढला

वैयक्तिकृत शिकण्याचे अनुभव
शिक्षणातील AI चा एक फायदा म्हणजे शिकण्याचा अनुभव वैयक्तिकृत करणे. AI-चालित साधने चेहऱ्यावरील हावभाव, व्हॉइस इन्फ्लेक्शन किंवा वेगवेगळ्या वस्तूंसह परस्परसंवादाद्वारे शिकणाऱ्याच्या भावना ओळखतात. या प्रकारची माहिती शिक्षकांना अनुभवांची रचना करण्यात मदत करते जे विद्यार्थ्यांना नेहमी आरामदायक आणि समाधानी वाटतात. उदाहरणार्थ, जेव्हा विद्यार्थ्याला शिकत असताना चिडचिड वाटते, तेव्हा प्रणाली धड्याची उद्दिष्टे सुधारू शकते किंवा त्यांना वेगळ्या प्रकारे समजावून सांगू शकते.

वर्च्युअल परस्परसंवादाद्वारे वर्धित सहानुभूती
हे तंत्रज्ञान इतके प्रगत झाले आहे की ते विद्यार्थ्यांमध्ये एकमेकांबद्दलची समज आणि कौतुक वाढविण्याचे वातावरण तयार करू शकते. विद्यार्थी व्हर्च्युअल रिॲलिटी (VR) किंवा कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) सिम्युलेशन वापरू शकतात स्वत: ला इतरांच्या परिस्थितीत ठेवण्यासाठी, विचार करण्यासाठी, शिकण्यासाठी आणि त्यांच्या कल्पना आणि जीवनशैलीचा अवलंब करण्यासाठी. उदाहरणार्थ, व्हर्च्युअल रिॲलिटी दृश्य एखादा विषय दुसऱ्या मुलाला जसा वाटेल तसा सादर करू शकतो, ज्यामुळे तरुण विद्यार्थ्यांना तो अनुभव समजू शकतो आणि त्यावर विचार करू शकतो. अशा उपक्रमांमुळे मुलांमध्ये सहानुभूती निर्माण होते आणि मुलांना शिकवतात की लोकांच्या भावना वेगळ्या असल्या तरी त्या स्वीकारल्या पाहिजेत आणि त्यांची कदर केली पाहिजे, जी टीमवर्कसाठी आवश्यक आहे.

चहा, बिस्किटांपासून ते तेल, शाम्पूपर्यंत या वस्तू महागणार, कारण काय?

सुरक्षित वातावरणात सामाजिक कौशल्यांचा सराव
AI चॅटबॉट्स आणि आभासी भागीदार तरुण विद्यार्थ्यांमध्ये सामाजिक संवादासाठी संधी निर्माण करतात. ही AI युनिट्स विविध परिस्थितींसह सादर केली जाऊ शकतात ज्याचा वापर विद्यार्थी संभाषणाचा सराव करण्यासाठी, समस्या सोडवण्यासाठी आणि वास्तविक परिणामांच्या भीतीशिवाय भावनिक प्रतिक्रिया अनुभवण्यासाठी करू शकतात. उदाहरणार्थ, एखादा विद्यार्थी त्यांचा आत्मविश्वास वाढवण्यासाठी आणि त्यांची संवाद कौशल्ये सुधारण्यासाठी एआय भागीदारासोबत भावना व्यक्त करण्याचा किंवा तर्क सोडवण्याचा सराव करू शकतो. चिंताग्रस्त आणि अंतर्मुख विद्यार्थ्यांसाठी ही क्रिया खूप प्रभावी आहे कारण यामुळे त्यांना त्यांची सामाजिक कौशल्ये हळूहळू विकसित करण्याची संधी मिळते.

भावनिक साक्षरता विकास
AI टूल्स विद्यार्थ्यांना त्यांच्या भावना ओळखण्यात आणि व्यक्त करण्यात मदत करून भावनिक साक्षरता विकसित करण्यात मदत करतात. AI संचालित ॲप्स विद्यार्थ्यांना भावनिक ओळख आणि अभिव्यक्ती यांना प्रोत्साहन देण्यासाठी सराव करण्यात मदत करू शकतात, जसे की AI ऍप्लिकेशन्स चालवणे जे विद्यार्थ्यांना त्यांच्या दैनंदिन जीवनावर प्रतिबिंबित करण्यास प्रवृत्त करतात आणि ते विशिष्ट अनुभवाबद्दल त्यांना काय वाटले याचे वर्णन करते, ज्यामुळे मुलाला भावना समजून घेण्याची क्षमता विकसित करण्यास मदत होते. तसेच भावना शब्दात व्यक्त करा. ही चिंतनशील सराव आत्म-नियंत्रणाचा अविभाज्य भाग आहे, जो सामाजिक आणि भावनिक कौशल्यांचा एक महत्त्वाचा पैलू आहे.

राज्यात यावर्षी शेतकऱ्यांची दिवाळी आनंदात

शिक्षकांसाठी डेटा-चालित अंतर्दृष्टी
AI शिक्षकांना विद्यार्थ्यांच्या परस्परसंवाद पातळी आणि भावनिक प्रतिसादांचे विश्लेषण करून त्यांच्या वर्गांच्या सामाजिक आणि भावनिक गतिशीलतेबद्दल अंतर्दृष्टी मिळविण्यात मदत करते. ते नंतर या घटनांच्या सभोवतालचे नमुने ओळखतात आणि शिक्षकांना सामाजिक-भावनिक शिक्षणाच्या संबंधात त्यांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी धोरणांबद्दल अधिक विचार करण्यास मार्गदर्शन करू शकतात. उदाहरणार्थ, जर डेटा दर्शवितो की वर्गातील विद्यार्थी एकत्र काम करण्यासाठी धडपडत आहेत, तर शिक्षक विद्यार्थ्यांना सामूहिक क्रियाकलापांमध्ये अशा प्रकारे गुंतवू शकतो की ते एकत्र काम करण्याचा मार्ग सुधारण्यासाठी खूप मदत करेल. डेटा-चालित दृष्टीकोन शिक्षकांचा आत्मविश्वास वाढवतात कारण ते त्यांच्या विद्यार्थ्यांच्या गरजेनुसार भावनिक शिक्षण वातावरण तयार करण्यात मदत करतात.

मुलांसाठी AI खूप महत्वाचे आहे कारण ते त्यांचे सामाजिकीकरण आणि भावनिक कार्ये विकसित करण्यात मदत करते. हे अद्वितीय वैयक्तिकृत शिक्षण अनुभवांसाठी संधी प्रदान करते, आभासी परस्परसंवादाद्वारे सहानुभूती वाढवते, भावनिक साक्षरता वाढवते आणि सर्वसमावेशक सूचनांना प्रोत्साहन देते, ज्यामुळे जीवनात यश मिळवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या सामाजिक आणि भावनिक क्षमता विकसित करण्यासाठी ते एक महत्त्वपूर्ण साधन बनते. शिक्षक आणि तंत्रज्ञांनी AI च्या संभाव्यतेचा शोध घेणे सुरू ठेवल्यामुळे, जटिल, एकमेकांशी जोडलेल्या जगात यशस्वी होण्यास सक्षम असलेल्या बहुमुखी व्यक्ती तयार करण्यासाठी या तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यावर भर दिला पाहिजे. या तंत्रज्ञानाचा अवलंब केल्याने केवळ शैक्षणिक स्तरावरच बदल होणार नाही तर त्या आवश्यक कौशल्यांमध्येही बदल घडून येतील ज्यामुळे भावी पिढीमध्ये समजून घेण्याची आणि एकत्र काम करण्याची भावना निर्माण होईल.