मनोज जरांगे यांच्या निवडणूक लढतीत कोणाचा फायदा आणि कोणाचा तोटा?
मराठा आरक्षण आंदोलनाचे नेतृत्व करणारे मनोज जरंगे पाटील यांनी राजकीय मैदानात उतरण्याची घोषणा केली आहे. जरंगे म्हणाले, ‘महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीत मराठा समाज आपले नशीब आजमावेल. दोन दिवसांपासून सुरू असलेल्या मराठा समाजाच्या सभेला संबोधित करताना मनोज जरंगे यांनी मराठा समाज पूर्ण ताकदीने निवडणूक लढवणार असल्याची घोषणा केली आहे. मराठा आरक्षण आंदोलनाशी संबंधित नेत्यांच्या निवडणुकीच्या रिंगणात प्रवेश केल्याने महाराष्ट्रातील निवडणुकीतील राजकीय खेळ बदलू शकतो. आता पाहावे लागेल कोणाचा फायदा आणि कोणाचे नुकसान?
ज्या जागेवर मराठा उमेदवार विजयी होण्याची शक्यता आहे, त्या जागेवरून निवडणूक लढवण्याची घोषणा मनोज जरंगे यांनी केली आहे. याशिवाय, आम्ही मराठा आरक्षणाला पाठिंबा देणाऱ्या एससी-एसटी राखीव जागांवर निवडणूक लढविणाऱ्या उमेदवारांच्या बाजूने मतदान करण्याचे आवाहन करणार आहोत. ज्या जागांवर मराठा समाजाचे उमेदवार नाहीत, त्या जागांवर मराठा समाजातील लोकांना लेखी स्वरूपात मराठा समाजाला पाठिंबा देणाऱ्या उमेदवारालाच मतदान करण्याचे आवाहन करण्यात येणार आहे.
खाजगी फोटो काढून ब्लॅकमेल करण्याची ही शिक्षा मिळू शकते, कुठे तक्रार करू शकता ते घ्या जाणून
रणनीतीने निवडणुकीच्या रिंगणात उतरले
मनोज जरांगे यांनी अत्यंत व्यूहरचना आखून महाराष्ट्र विधानसभेची निवडणूक लढवण्याचे नियोजन केले आहे. ते म्हणाले की, मराठवाड्यातील अनेक जागांवर मराठा समाजाची मते 70 हजारांपासून ते एक लाखापर्यंत आहेत. एवढ्या प्रचंड बहुमताला तोडणे कुणालाही शक्य नाही. काही मतदारसंघात इतर समीकरणे महत्त्वाची आहेत. ती समीकरणे जोडण्याचा तो प्रयत्न करत आहे. अशा प्रकारे त्यांना निवडणुकीत मराठा समाजासाठी आरक्षण हा मोठा मुद्दा बनवायचा आहे.
मराठा समाजाची लोकसंख्या
महाराष्ट्रात मराठा समाजाची लोकसंख्या सुमारे 30 टक्के आहे, ज्यांच्याकडे कोणत्याही पक्षाची खेळी करण्याची किंवा फोडण्याची ताकद आहे. मनोज जरंगे यांनी आरक्षण आंदोलनाच्या माध्यमातून मराठा समाजाचा पाठिंबा मिळवला आहे. मनोज जरंगे मराठा बहुल जागांवर उमेदवार उभे केल्याने केवळ भाजपच्या नेतृत्वाखालील एनडीएच नव्हे तर काँग्रेसच्या नेतृत्वाखालील भारतीय आघाडीचाही खेळ बिघडू शकतो.
मतांची विभागणी होऊ शकते
मात्र, मनोज जरांगे यांची नाराजी विशेषत: उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस आणि भाजपवर आहे. महाराष्ट्र विधानसभा निवडणुकीत भाजपचे नुकसान होऊ शकते, असे मानले जात असले तरी मराठा समाजातील उमेदवार उभे केल्याने ओबीसी समाजाच्या मतांचे ध्रुवीकरणही होऊ शकते. याचा फायदा भाजपला होऊ शकतो. अशा परिस्थितीत या दोघांनी युती करून ओबीसी उमेदवार उभे केल्यास दोघांमध्ये मतांची विभागणी होऊन दोघांनाही नुकसान सहन करावे लागू शकते.
मुलाने ट्रेनचे तिकीट फाडले तर काय करू शकता? घ्या जाणून यासंदर्भात काय नियम आहेत
सर्वांच्या नजरा मराठवाड्याकडे
महाराष्ट्रात ओबीसी आणि मराठा समाजाला खूप महत्त्व आहे. ओबीसी अनेक जातींमध्ये विभागलेला असताना मराठा समाज राजकीयदृष्ट्या दुभंगलेला आहे. मराठ्यांचा ओबीसीमध्ये समावेश करून आरक्षणाची मागणी मनोज जरंगे पाटील करत आहेत, त्याबद्दल ओबीसी समाज खूश नाही. विधानसभा निवडणुकीत राज्यातील मराठा आरक्षण आंदोलनाचा बालेकिल्ला असलेल्या मराठवाड्याकडे सर्वांचे लक्ष लागले आहे, कारण जातीय ध्रुवीकरणाचे परिणाम या भागात जाणवणार आहेत. अशा स्थितीत मराठा समाजाच्या प्रभावाखाली 46 जागा आहेत, त्या कोणत्या बाजूला बसतील, हे कोणालाच माहीत नाही.
मराठवाडा पट्ट्यातील 46 जागांच्या निकालांवर नजर टाकली तर 2019 च्या विधानसभा निवडणुकीत भाजप-शिवसेना (अविभक्त) युतीला 28 जागा जिंकण्यात यश आले. भाजपला 16 तर शिवसेनेला 12 जागा मिळाल्या. काँग्रेस आणि राष्ट्रवादीला प्रत्येकी आठ तर इतरांना दोन जागा मिळाल्या.
मराठा समाजाचे आंदोलन
मराठा समाजाला इतर मागासवर्गीय (ओबीसी) कोट्यात कुणबी (कृषी मराठा) दर्जा देऊन आरक्षण देण्यासाठी २०२३ साली सुरू झालेल्या आंदोलनाने संपूर्ण मराठवाड्यातील वातावरण बदलले आहे. मराठा तरुण मनोज जरंगे पाटील यांनी केलेल्या आवाहनामुळे 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत मराठवाड्यात भाजपला एकही जागा जिंकता आली नाही. काँग्रेस सोडून भाजपमध्ये दाखल झालेले मराठवाड्याचे दिग्गज नेते आणि माजी मुख्यमंत्री अशोक चव्हाण यांना करिष्मा दाखवता आला नाही, तर अजित पवारही निष्प्रभ राहिले. या भागातील लोकसभेच्या आठ जागांपैकी 3 काँग्रेसने आणि 3 उद्धव ठाकरेंच्या शिवसेनेने जिंकल्या. शरद पवार यांच्या राष्ट्रवादी काँग्रेस आणि शिंदे यांच्या शिवसेनेला प्रत्येकी एक जागा मिळाली.
मराठवाड्यात मराठा समाजाचे वर्चस्व
मराठवाड्यातील जातीचे गणित पाहिल्यास आठपैकी सात जागा मराठा समाजाच्या उमेदवारांनी जिंकल्या आहेत तर एक जागा लातूर दलितांसाठी राखीव आहे, जिथे काँग्रेस विजयी झाली होती. जातीय ध्रुवीकरणाची परिस्थिती अशी होती की, छत्रपती संभाजींनी महाराज नगरमधून ओबीसीमधून आलेल्या चंद्रकांत खैरे यांचा पराभव करून शिवसेनेचे (शिंदे) मराठा उमेदवार संदीपान भुमरे यांना विजय मिळवून दिला होता. यावरून मराठा समाजाने मराठवाड्याचे राजकारण कसे विस्कळीत केले होते, हे समजू शकते.
मराठा आरक्षणाचे खरे मारेकरी शरद पवार, रमेश केरेंची टीका
मराठवाड्यात राजकीय उलथापालथ
मराठवाडा पट्ट्यातील निवडणूक निकाल हे भाजपप्रणित एनडीए आघाडीसाठी (महायुती) चांगले संकेत नव्हते. आता मनोज जरांगे यांनी विधानसभा निवडणुकीत उमेदवार उभे करण्याची घोषणा केल्याने त्यांनी संभाव्य उमेदवारांच्या मुलाखतीही घेण्यास सुरुवात केली आहे. मराठवाड्यातील अनेक जागांवर राजकीय उलथापालथ होऊ शकते. मराठा आंदोलनाचा महाराष्ट्रातील इतर भागात फारसा प्रभाव पडणार नाही, पण मराठवाड्यातील मराठे त्यांचे अनुकरण करण्यास तयार आहेत.
कृषी मराठ्यांचे केंद्र
मराठवाडा हे जसे कृषीप्रधान मराठ्यांचे केंद्र आहे, त्याचप्रमाणे वंचित-ओबीसी मतदारांचाही मोठा बालेकिल्ला आहे. गोपीनाथ मुंडे हे मराठवाड्यातील मोठे ओबीसी नेते आहेत, पण त्यांचा वारसा त्यांच्या कन्या पंकजा मुंडे पुढे चालवत आहेत. पंकजा यांचे चुलते धनंजय मुंडे आता पंकजा यांच्यासोबत आले आहेत. विजयादशमीच्या दिवशी तब्बल 11 वर्षांनंतर बहीण आणि भाऊ दोघेही स्टेजवर एकत्र दिसले. मराठवाड्यातील ओबीसी मतांचा आधार या दोन नेत्यांवर आहे.
सर्वात मोठे मराठा नेते शरद पवार
मनोज जरंगे पाटील यांच्या मराठा आरक्षण आंदोलनामुळे ओबीसी समाज सर्वाधिक असुरक्षित वाटत आहे. त्याच्या आरक्षण कोट्यात दुसऱ्याने येऊन ठेच लावावी असे त्याला वाटत नाही. गेल्या वर्षभरात मराठा आंदोलनाने प्रत्येक गावात विशेषतः मराठवाड्यात अशी तेढ निर्माण केली आहे की दोन्ही समाजाने एकमेकांच्या सुख-दु:खात सहभागी होणे सोडून दिले आहे. ज्येष्ठ ओबीसी नेते छगन भुजबळ यांनीच हे सर्वात मोठे मराठा नेते शरद पवार यांना सांगितले आहे.
मराठा आणि ओबीसी ध्रुवीकरणाबरोबरच मराठवाड्यातील 15 टक्के मुस्लिम लोकसंख्येवरही त्याचा प्रभाव पडणार नाही. विशेषत: असदुद्दीन ओवेसी यांच्या एआयएमआयएमचा या भागात चांगलाच प्रभाव आहे. इम्तियाज जलील यांनी काही दिवसांपूर्वी छत्रपती संभाजी महाराज नगर ते मुंबई अशी मोठी कार रॅली काढून शक्तीप्रदर्शन केले होते. अशा स्थितीत मुस्लिम मतदारांप्रमाणेच दलितांचीही मराठवाड्यात मोठी लोकसंख्या आहे. अशा प्रकारे मराठवाड्याच्या राजकारणावर दलित, मुस्लिम, मराठा, ओबीसी मतदारांचा प्रभाव आहे, त्यांच्यापैकी जो कोणी त्यांचा उपयोग करून घेऊ शकतो, त्याचे राजकीय यश संपले आहे.
Latest: