महादेवाचे पवित्र निवासस्थान जेथे ‘हरी’ आणि ‘हर’ दोन्ही राहतात
ओडिशाची राजधानी भुवनेश्वर येथे असलेले लिंगराज मंदिर त्याच्या उत्कृष्ट वास्तुकला, जटिल कोरीव काम आणि सुंदर शिल्पांसाठी ओळखले जाते. असे मानले जाते की भुवनेश्वर शहराचे नाव देखील भगवान त्रिभुवनेश्वर म्हणजेच शिव यांच्या नावावर आहे. हे मंदिर शहरातील सर्वात मोठ्या मंदिरांपैकी एक आहे. असे मानले जाते की हे मंदिर 11 व्या शतकात ययाती केशरी यांनी बांधले होते. लिंगराज मंदिराचा इतिहास पाहिला तर ते अनेकवेळा मोडकळीस आले असून अनेक वेळा नूतनीकरण करण्यात आले आहे. लिंगराज मंदिराचे स्थापत्य आणि त्याचे धार्मिक महत्त्व सविस्तर जाणून घेऊया.
7 वा वेतन आयोग: होळीपूर्वी सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी आनंदाची बातमी, महागाई भत्ता इतक्या टक्क्यांनी वाढू शकतो
लिंगराज मंदिराची वास्तुकला
हिंदूंच्या श्रद्धेशी निगडित हे पवित्र निवासस्थान केवळ भगवान शिवच नव्हे तर भगवान श्री विष्णूच्या पूजेचे मुख्य केंद्र आहे. लिंगराज मंदिरात महादेव आठ फूट उंच शिवलिंगाच्या रूपात विराजमान आहेत. लिंगराज मंदिराच्या आत बसवलेले शिवलिंग ग्रॅनाईट दगडाचे आहे. लिंगराज मंदिराचे प्रांगण सुमारे 150 मीटर चौरस असून, 40 मीटर उंचीवर कलश आहे. मंदिरात भगवान शिवाशिवाय विष्णूच्या मूर्तीही आहेत. मंदिराच्या मुख्य भागाला म्हणजेच गर्भगृहाला देवुल म्हणतात, तर त्याच्याशी जोडलेल्या इतर भागाला जगमोहन म्हणतात. मंदिराच्या दुसऱ्या भागासमोर नृत्य मंडप आणि भोग मंडप आहेत. लिंगराज मंदिराच्या आवारात श्री गणेश, भगवान कार्तिकेय आणि देवी गौरी यांची मंदिरेही बांधली आहेत. अतिशय अनोखी रचना असलेले हे मंदिर लाल वाळूच्या दगडापासून बनवलेले आहे, ज्याचे संपूर्ण संकुल विमान, यज्ञशाळा, भोग मंडप आणि नाट्यशाळा अशा चार भागांमध्ये विभागलेले आहे.
| चहासोबत ब्रेडआणि ‘या’ गोष्टी खाऊ नका,जाणून घ्या का! |
लिंगराज मंदिराचे धार्मिक महत्त्व
लिंगराज मंदिराबाबत असे मानले जाते की येथे पुजलेले शिवलिंग कोणी स्थापन केलेले नसून भगवान भुवनेश्वर स्वयंभू आहेत. असेही मानले जाते की या पवित्र शिवलिंगात द्वादश ज्योतिर्लिंगाचे काही भाग आहेत. लिंगराज मंदिर हे शैव आणि वैष्णव परंपरेचे संगम मानले जाते, जिथे दोन्ही पंथाचे लोक पूजा करण्यासाठी येतात. देशातील निवडक मंदिरांप्रमाणेच या मंदिरातही बिगर हिंदूंना प्रवेश करण्यास सक्त मनाई आहे.
BULL, BEAR, IPO, FPO… शेअर बाजारातील या लोकप्रिय शब्दांचा अर्थ काय?
लिंगराज मंदिराची पौराणिक कथा
पौराणिक कथेनुसार, एकदा भगवान शिव आणि माता पार्वती यांच्यात सुरू असलेल्या संभाषणात भुवनेश्वर शहराचा संदर्भ आला. त्यानंतर माता पार्वतीने हे शहर शोधायचे ठरवले आणि गायीचे रूप घेऊन ते शोधण्यासाठी निघाले. असे मानले जाते की कृती आणि वास नावाच्या राक्षसांनी वाटेत त्यांचा पाठलाग केला आणि लग्नासाठी दबाव टाकण्यास सुरुवात केली. पुष्कळ समजावूनही जेव्हा दोघांनाही दानव होण्यास मान्यता मिळाली नाही तेव्हा माता पार्वतीने रागावून दोघांचा वध केला. युद्धानंतर जेव्हा माता पार्वतीला खूप तहान लागली तेव्हा महादेवाने त्याच ठिकाणी विहिरीच्या रूपात अवतार घेतला आणि सर्व नद्यांना त्यामध्ये येऊन माता पार्वतीची तहान भागवण्यास सांगितले. तेव्हापासून या ठिकाणी भगवान शंकराची कीर्तीच्या रूपात पूजा केली जाऊ लागली, असे मानले जाते.