जीवनाच्या समग्रतेचा प्रत्यय दिलेल्या कादंबरी साहित्यिक लेखकांचे निधन

ज्येष्ठ साहित्यिक प्रा. रा. रं. बोराडे यांचे निधन

छत्रपती संभाजीनगर – ग्रामीण साहित्यविश्वातील प्रतिष्ठित लेखक आणि कथाकार प्राचार्य रा. रं. बोराडे यांचे मंगळवारी (११ फेब्रुवारी) सकाळी वृद्धापकाळाने निधन झाले. ते ८५ वर्षांचे होते. त्यांच्या निधनाने मराठी साहित्य क्षेत्रात मोठी पोकळी निर्माण झाली आहे. विशेष म्हणजे काही दिवसांपूर्वीच राज्य शासनाने त्यांना विंदा करंदीकर जीवनगौरव पुरस्कार जाहीर केला होता.

‘पाचोळा’ कादंबरीने मिळवलेली ओळख

रा. रं. बोराडे यांची १९६०च्या दशकात प्रसिद्ध झालेली पाचोळा ही कादंबरी विशेष गाजली. ग्रामीण संस्कृतीतील संघर्ष, सामाजिक परिवर्तन आणि मानवी भावनांचा वेध घेणाऱ्या या कादंबरीने साहित्य वाचकांच्या मनात अढळ स्थान मिळवले. आमदार सौभाग्यवती, चारापाणी यांसारख्या कादंबऱ्यांसह त्यांनी अनेक कथासंग्रह, समीक्षात्मक लेखन आणि बालसाहित्य लिहिले. त्यांच्या चारापाणी कादंबरीला १९९० साली मराठवाडा साहित्य परिषदेचा कै. नरहर कुरुंदकर पुरस्कार मिळाला होता.

विविध साहित्यिक योगदान

बोराडे यांनी कथा, कादंबरी, नाट्य, समीक्षा आणि बालसाहित्य अशा विविध साहित्यप्रकारांत भरघोस योगदान दिले. पेरणी, ताळमेळ, मळणी, नातीगोती, खोळंबा यांसारखे कथासंग्रह त्यांच्या ग्रामीण साहित्यलेखनाची साक्ष देतात. शिका तुम्ही हो शिका ही त्यांची बालकादंबरीही लोकप्रिय ठरली. त्यांची लेखणी ग्रामीण भागातील श्रमिक जीवनाचे प्रतिबिंब होती, त्यामुळेच ते ‘ग्रामीण जीवनाचे भाष्यकार’ म्हणून ओळखले जात.

साहित्यिक योगदानाचा सन्मान

महाराष्ट्र राज्य साहित्य संस्कृती मंडळाचे सदस्य, ग्रामीण साहित्य परिषदेचे अध्यक्ष, तसेच १९८९ मध्ये हिंगोली येथे भरलेल्या मराठवाडा साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष म्हणून त्यांनी कार्यभार सांभाळला. त्यांच्या साहित्यसेवेला विविध पुरस्कारांनी गौरवण्यात आले.

जीवन आणि साहित्यिक प्रवास

रा. रं. बोराडे यांचा जन्म २५ डिसेंबर १९४० रोजी लातूर जिल्ह्यातील काटगाव या लहानशा गावात एका शेतकरी कुटुंबात झाला. चौथीपर्यंत गावात शिक्षण घेतल्यानंतर पुढील शिक्षणासाठी त्यांनी माढा, बार्शी, सोलापूर, औरंगाबाद येथे प्रवास केला. नागरी भागात राहूनही त्यांची नाळ ग्रामीण जीवनाशी कायम जोडलेली राहिली.

१९५७ मध्ये त्यांची पहिली कथा प्रसिद्ध झाली आणि त्यानंतर त्यांनी कधीही मागे वळून पाहिले नाही. श्रमिक, शेतकरी, ग्रामीण जीवन आणि त्यांच्या संघर्षाचे दर्शन घडवणाऱ्या त्यांच्या लेखनामुळे ते मराठी साहित्यविश्वात अढळ स्थान निर्माण करू शकले. त्यांच्या निधनाने मराठी साहित्याच्या ग्रामीण अंगाचा महत्त्वाचा आवाज हरपला आहे.